Vrouwenrechten onder druk in Polen

Sinds de parlementaire verkiezingen van afgelopen oktober is de politieke partij PiS, Prawo i Sprawiedliwość (Recht en Rechtvaardigheid) aan de macht in Polen. Deze eurosceptische partij heeft de verkiezingen gewonnen met een door conservatieve waarden doordrenkte agenda en met sterke steun van de Poolse katholieke kerk. Hun verkiezingsbeloftes liepen van verhoogde kindersubsidies, hogere belastingen op buitenlandse banken tot het weigeren van enige vluchtelingen op te nemen in Polen.

Ook heeft de nieuwe regering een ander doel voor ogen: het inperken van een aantal belangrijke vrouwenrechten die al moeizaam zijn verworven over de afgelopen 25 jaar sinds de val van de muur. Een belangrijk voorbeeld is abortus. In het zwaar conservatieve en katholieke Polen is de abortuswetgeving al een van de meest restrictieve in Europa. Momenteel is abortus slechts mogelijk in het geval van drie situaties: wanneer de foetus zelf levensbedreigend ziek of gehandicapt zou zijn, wanneer de zwangerschap een serieus gevaar zou vormen voor de gezondheid van de moeder of wanneer de zwangerschap een resultaat zou zijn van een misdaad (zoals verkrachting). Toch zou dit niet restrictief genoeg zijn.

De katholieke kerk heeft in de afgelopen maand actief campagne gevoerd voor een totale ban op abortus, waar er geen uitzonderingen zouden zijn. De premier, Beata Szydlo, heeft gezegd dat zij persoonlijk de totale ban op abortus steunt. Ook de leider van de PiS (die de-facto leiding heeft over de partij en daarmee ook een grote invloed op de regering heeft) Jarsoslaw Kaczynski heeft gezegd dat hij ook voor een compleet verbod is.

Vicevoorzitter van de PvdA en vicevoorzitter van de Europese organisatie PES Women Marja Bijl reageerde met afschuw op deze ontwikkelingen: ‘Ik vind dit een klap in het gezicht van de vrouwenbeweging in Polen. Het gaat namelijk om meer dan alleen het recht op besluiten die te maken hebben met je eigen lichaam. Het geeft mijn inziens ook aan dat slecht gesteld is met de gelijkwaardige positie van de vrouw. Health en reproductive rights zijn fundamentele mensenrechten. Niet voor niets heeft de strijd voor abortus aan de wieg gestaan van de strijd voor vrouwenrechten hier.’

Vanuit het Poolse volk ontstond enorm protest op het mogelijke verbod van abortus. Er waren publieksbetogingen, kerkgangers vertrokken massaal uit kerken tijdens de dienst als protest en vele Poolse vrouwen deelden zelfs informatie over hun menstruatiecyclus via sociale media met de premier, aangezien de interesse van de premier in wat hun baarmoeders gebeurd. In respons op deze onrust heeft de regering besloten om geen initiatief te nemen om de abortuswet aan te passen. Toch zet de regering enkele andere beperkingen wel stug door, waaronder het stoppen van staatssubsidies voor de reageerbuisbevruchting en het verplicht maken van een recept voor de morning-afterpil, ook met veel druk van de katholieke kerk.

Ook met deze invloed van de katholieke kerk is Marja Bijl niet blij: ‘Wanneer de kerk of een religie bepaalt hoe de wetten van een staat er uit moeten zien, en dus hoe de burgers zich zouden moeten gedragen, is er geen sprake van een echte scheiding van kerk en staat. Sociaaldemocraten zoals wij zouden ons te alle tijden daartegen moeten verzetten. Bij vrouwenrechten en daarbuiten!’

Gelukkig houdt Marja Bijl het niet alleen bij woorden: PES Women, waar zij vice-voorzitter van is, is van plan om samen met de European Women’s Lobby hun steun te verlenen aan de Poolse vrouwenorganisaties in het najaar door mee te lopen in deze demonstraties. Maar ze wilt het breder trekken: ‘Dezelfde vrouwenrechten liggen onder vuur in veel verschillende plekken, ook in Kroatië bijvoorbeeld. Zeer zorgwekkende ontwikkelingen waar wij zeker tegen moeten blijven strijden!’

Door Gijs Verhagen, stagiair internationaal secretariaat