Vluchtelingencrisis is schandvlek voor EU

Geconfronteerd met het besluit van de Turkse president Erdogan om de grenzen open te zetten, haalt Fort Europa zijn ophaalbrug op en zet de Griekse politie traangas en waterkanonnen in om kwetsbare mensen tegen te houden. Zelfs het recht om asiel aan te vragen wordt een maand opgeschort. Ondertussen sluit de EU haar ogen voor de humanitaire ramp in ­Idlib en worden Syrische vluchtelingen in Turkije aan hun lot over gelaten. Eén ding is duidelijk na dit weekend: Europa heeft zijn lesje uit 2015 niet geleerd. Willen we een nieuwe migratiecrisis voorkomen, dan moeten Europese leiders stoppen met pleisters plakken en met structurele oplossingen komen.

De nu ontstane situatie komt niet uit de lucht vallen. Zo was het al maanden duidelijk dat de aanval op Idlib voor een nieuwe stroom vluchtelingen zou zorgen. De EU keek passief toe, terwijl Assad en Poetin scholen en ziekenhuizen wegbombardeerden en honderdduizenden Syriërs naar de Turkse grens vluchtten. Ook is al enige tijd helder dat de Europese financiële steun voor de opvang van de Syrische vluchtelingen in Turkije afloopt, niemand vond het opportuun om geld te reserveren voor de voortzetting ervan. Al binnen een half jaar is het geld op voor het onderwijs van 500 duizend Syrische kinderen en het sociale vangnet dat we bieden aan 1,7 miljoen Syriërs. Deze struisvogelpolitiek van de Europese leiders brengt een oplossing niet dichterbij.

Het fortificeren van de Europese grenzen presenteren als de oplossing voor migratie, het roepen om sancties tegen de Turkse regering of het credo ‘de Grieken lossen het zelf maar op’, getuigen bepaald niet van Europees leiderschap. Premier Rutte benadrukt dat de grens tussen Griekenland en Turkije moet worden versterkt. De VVD wil voorkomen dat vluchtelingen naar Europa komen en bepleit sancties tegen Turkije als het de bestaande afspraken niet nakomt. Dezelfde partij heeft nagelaten om een constructieve bijdrage te leveren aan een Europees migratiebeleid en geld te reserveren voor opvang in de regio.

Spoedvergaderingen

Dit terwijl er dringend nieuwe afspraken nodig zijn met Ankara, waarbij ook rekening wordt gehouden met de nieuwe situatie aan de Turks-Syrische grens. Met de deal die na vele Europese spoedvergaderingen in 2016 werd gesloten, werd de controle hersteld. Turkije kreeg 6 miljard euro voor drie jaar toegezegd in ruil voor ­financiële hulp aan de miljoenen Syriërs in eigen land. Migranten die in Europa aankwamen, hadden het recht om asiel aan te vragen en vluchtelingen in Italië en Griekenland zouden eerlijk over andere Europese landen worden verdeeld. Inmiddels is duidelijk dat de implementatie van de deal veel te wensen overliet.

Beloftes die zijn gedaan aan Ankara, van visumvrij reizen en de hervestiging van de kwetsbaarste vluchtelingen tot het versnellen van de toetredingsgesprekken, zijn niet nagekomen en de Europese kritiek op de steeds slechtere mensenrechtensituatie in Turkije is verstomd. Bovendien is een functionerend asielsysteem tot de dag van vandaag niet van de grond gekomen in Griekenland.

Er zitten 42 duizend asielzoekers op de Griekse eilanden vast onder mensonterende omstandigheden en meer dan 90 duizend mensen zijn nog in ­afwachting van hun proces. De herplaatsing van vluchtelingen naar andere landen is inmiddels ook al bijna drie jaar geleden gestopt. De Grieken mochten het voortaan zelf uitzoeken. In Nederland sloten we de ene na de andere opvanglocatie. Een nieuw Europees asielsysteem is de afgelopen vijf jaar, ondanks diverse inspanningen, niet van de grond gekomen.

De dupe

 Wat ons betreft, moet de financiële steun voor de opvang van vluchtelingen in Turkije worden voortgezet – zij mogen niet de dupe worden van de verslechterde verhoudingen tussen Brussel en Ankara. Dat betekent overigens niet dat we onze kritiek op de mensenrechtensituatie in Turkije onbenoemd moeten laten. Er moet een substantieel fonds komen voor mensenrechtenverdedigers, journalisten en ngo’s in Turkije. Via de VN Vluchtelingenorganisatie zullen Europese landen jaarlijks kwetsbare vluchtelingen uit Turkije moeten overnemen.

De politieke druk op Moskou moet worden opgevoerd om een staakt-het-vuren te bereiken in Syrië en hulp te bieden aan de honderdduizenden nieuwe ontheemden. Terwijl de grensbewaking moet worden verbeterd aan de randen van Europa, moet het recht op asiel overeind worden gehouden. Geen illegale ‘pushbacks’ en mensonterende behandeling van asielzoekers. Mensen die geen recht hebben op asiel, moeten – met hulp van de Europese grensagentschap Frontex – zo snel mogelijk worden uitgezet. Een ­coalitie van Europese landen moet de Grieken helpen met het herverdelen van erkende vluchtelingen.

De situatie op de Griekse eilanden is onhoudbaar en een schandvlek voor Europa. Een effectief, maar humaan asielbeleid is mogelijk, maar vergt meer Europees leiderschap. Het zou mooi zijn als Nederland daarin het voortouw neemt.

Bron: Volkskrant.nl