De PvdA is uiterst verontrust over de oorlogsdreiging aan de Oekraïense oostgrens. De oplopende spanningen met Rusland op militair, politiek en diplomatiek niveau leiden tot diepe zorgen en terechte vragen. Wat kunnen de EU en Nederland doen om de situatie te de-escaleren? Op welk kompas vaart bovendien de PvdA in deze grote onzekerheid? Reden genoeg voor het Internationaal Secretariaat om hierover een ledengesprek te organiseren.
Aan de vooravond van een groot Oekraïne-debat in de Tweede Kamer, spraken betrokken PvdA’ers zodoende met Kati Piri (Tweede Kamerlid) en Thijs Reuten (Europarlementariër) over de situatie aldaar. Ondertussen besprak Bob Deen (Oost-Europadeskundige, Instituut Clingendael) bij Nieuwsuur de nieuwste stappen in het verkeer tussen Rusland, de VS en Europese landen. Tekenend voor het snel ontwikkelende karakter van deze actuele crisis.
Kati Piri: “Diplomatie tot het uiterste, maar rug rechthouden”
Kati Piri benadrukt dat Rusland zich telkens de agressor toont. Tijdens de oorlog met Georgië (2008) en de annexatie van de Krim (2014) bleek al Poetins minachting voor soevereine landsgrenzen. Nu aan de Oekraïense oostgrens is er opnieuw sprake van eenzijdige Russische agressie zonder uitlokking. Oekraïne heeft niks gedaan om te provoceren dat Rusland nu met 130.000 militairen aan de oostgrens staat. Voor Piri is dan ook helder dat Russische oorlogshandelingen met zeer strenge sanctiemaatregelen beantwoord moeten worden. Rusland afsluiten van internationaal betalingssysteem SWIFT en een blokkade van pijpleiding NordStream 2 – bedoeld om gas rechtstreeks van Rusland naar Duitsland te vervoeren – liggen voor de PvdA nadrukkelijk op tafel. Poetin moet zich beseffen dat de prijs van militaire agressie voor hem té hoog zal zijn, waardoor hij toch maar kiest voor diplomatie.
Tegelijkertijd moeten we ons beseffen dat Oekraïne geen NAVO-lid is. Nederlandse militairen naar de oostgrens sturen is zodoende geen optie. Volgens Piri betuigt Nederland echter ook solidariteit door defensieve steun te leveren tegen militaire agressie door een ander land. Trainingen, materieel, antitankwapens en technologie tegen cyberaanvallen kunnen het machtsevenwicht helpen herstellen. Gecombineerd met loodzware economische sancties geeft dit een stevig signaal aan Poetin dat wij zijn gedrag niet accepteren. Voor Piri is dit de kern van haar inzet in de Tweede Kamer: diplomatie tot het uiterste om een oorlog te vermijden, maar onze rug recht houden t.o.v. de waarden van zelfbeschikking en burgerbescherming.
Thijs Reuten: “Europese verdeeldheid blijft Poetins belangrijkste wapen”
Vanuit Brussel beaamt Thijs Reuten dat gedeelde waarden het achterliggende doel van de gekozen strategie moeten blijven. Hij benadrukt verder dat de EU Poetins taal moet leren spreken. Niet zozeer het Russisch, maar de principes en bedoelingen die zijn positie, wereldbeeld en machtspolitiek verklaren. Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie bemoeit Rusland zich namelijk met landen waar Russische minderheden wonen. Poetin beschouwt de NAVO en EU daarbij als één pot nat en wil door hen vooral serieus worden genomen. Buitenlandpolitiek is voor hem een belangrijk instrument om dit respect en bijbehorende invloed te verkrijgen. Situaties waarin de EU niet snel en duidelijk optreedt, worden dan ook meteen gevolgd door een aanbod vanuit Moskou.
Autocraten zijn, volgens Reuten, altijd onzeker. Bang de macht te verliezen die zij alleen via grootschalige repressie, cliëntelisme en vijandbeelden in handen kunnen houden. Poetins angst is zodoende niet het NAVO-lidmaatschap van Oekraïne of Georgië – beide absoluut niet aan de orde – maar democratisering, omdat dit Russen zou kunnen inspireren. Poetin beschouwt pro-democratische massabewegingen in omringende landen zodoende als direct gevaar voor zijn stabiliteit.
Volgens Reuten bereikt Poetin met al zijn acties juist het tegenovergestelde van wat hij wil. Tegenover de groeiende Russische dreiging wordt de EU wordt juist meer eensgezind en aantrekkelijk voor kandidaat-lidstaten. Verdeeldheid in Europa blijft echter Poetins belangrijkste wapen. Reuten roept de EU daarom op om rust en eenheid uit te stralen. Europese leiders moeten duidelijk de zware consequenties van Poetins gedrag in Oekraïne kenbaar maken. Tegelijkertijd moeten zij laten zien dat Viktor Orbáns bezoek aan Moskou niets afdoet aan de diepgewortelde Europese verbondenheid op economisch en veiligheidsgebied.
Terugkeer naar de onderhandelingstafel is essentieel voor de Oekraïners. Zodra men in Europa stopt met praten, begint men immers te schieten.
