Solidariteit is essentieel

Realiseer je dat dit de eerste verkiezingen zijn waarin mensen mogen stemmen die in dit millennium geboren zijn. En tegen mensen die in dit millennium geboren zijn, zeg ik: realiseer je, als je de kans laat lopen om te gaan stemmen, dat er mensen zijn uit het vorige millennium die bepalen wat er komen gaat.

We staan voor een grote uitdaging mensen en ik ben vandaag hier met jullie, omdat we beslissingen moesten nemen over twee hele belangrijke verkiezingen dit jaar.

Als wij deze afspraak niet hadden, zou ik vandaag niet hier zijn, maar 1.100 km naar het oosten. Want daar is vandaag in Gdansk iemand begraven, die stond voor de waarden waar wij in geloven. Vaarwel Pawel Adamowicz, de burgermeester van Gdansk. Hij weerstond alle nationalistische, conservatieve stormen. 20 jaar lang wist hij iedere keer weer iedere verkiezing te winnen, door nooit mee te huilen met de wolf in het bos. Als er een campagne ontstond gevuld van homohaat, dan organiseerde hij zelf een gay-pride. Als er een campagne ontstond om haat tegen moslims en vluchtelingen op te kloppen, dan zocht hij burgermeesters bij elkaar in Polen en stuurde hij een brief en zei: “Stuur de vluchtelingen naar ons toe.” Hij zei altijd ik ben een Europeaan. Ik kom uit Gdansk. Ik ben Pools. Ik sta voor de Europese waarden.”

Ik wil jullie vragen aan het begin van mijn verhaal even stil te staan bij deze grote Europeaan, bij deze grote humanist en hem een applaus te geven voor alles wat hij voor ons gedaan heeft.

Mensen, dit horen ze in Gdansk! En het laat ook zien hoe ondeelbaar onze Europese samenleving is.

Ik wil niet ingaan op de motieven van de moordenaar en hoe het zover gekomen is. Maar een ding wil ik wel zeggen, het is in deze samenleving waarbij heel veel mensen zo onzeker zijn veel te makkelijk geworden om haat op te kloppen. En we moeten ons realiseren, dat de vrijheid van meningsuiting een heel groot goed is. Maar we moeten ons ook realiseren dat terreur, geweld, begint met woorden en vervolgens tot daden komt.

Je ziet het ook met het jihadistische geweld door Europese jongeren. De ideeën doen ze op, op internet. Met woorden, met beelden. En pas dan gaan ze tot daden over. Dus we moeten onze woorden zorgvuldig kiezen. Woorden hebben effect. Je kunt zeggen: “Ja maar, verstandige mensen gaan daar toch niet op ageren?” Maar niet iedereen bezit verstand. En sommige mensen zien een oproep tot fysiek geweld als een emotionele uithaal naar fysiek geweld, het gebruik van fysiek geweld, als rechtvaardiging van fysiek geweld.

Dat moeten politici zich realiseren en dat verantwoorden naar anderen. Ik zeg dat ook omdat ik zie, dat in ons continent in Europa en in onze Europese Unie de verdeeldheid zo makkelijk is op te kloppen. Kijk maar eens naar het Verenigd Koninkrijk.

De Brexit discussie die nu al tweeëneenhalf jaar woedt, de verdeeldheid die daardoor veroorzaakt is, heeft een verlammend effect op de Britse samenleving. Grote dingen die moeten gebeuren, de gezondheidszorg die moet worden hervormd, het onderwijs dat onder de loep moet, de industrie die moet worden gemoderniseerd. Alles ligt stil omdat een samenleving bestaat uit twee kampen, die tegenover elkaar staan en elkaar niet lijken te kunnen naderen.

En ik zeg ook tegen de Britten vandaag: We wachten geduldig, maar niet zo heel geduldig, dat jullie ons een indicatie geven hoe jullie uit deze situatie willen komen.

Zorg dat je elkaar vindt in het Lagerhuis of een idee dat tot een oplossing zou kunnen leiden. En dan zullen jullie in Brussel en in de hoofdsteden van andere lidstaten, mensen vinden die bereid zijn om samen met jullie een oplossing te vinden.

Niemand wil een Brexit zonder afspraken! Niemand!

Het is slecht voor het Verenigd Koninkrijk, slecht voor de rest van Europa, zeer slecht voor Nederland. Dus we hebben een collectieve verantwoordelijkheid om hier een gezamenlijke oplossing te vinden. Maar de vorm van die oplossing, die zou moeten worden aangegeven door de Britten zelf.

En wat mij betreft is er niets uitgesloten. Behalve die dingen die ertoe zouden kunnen leiden dat er weer een conflict in Ierland ontstaat, of die ertoe zouden kunnen leiden dat er in de Europese Unie, de dingen die voor ons ook fundamenteel zijn zoals de vier vrijheden, zouden moeten worden opgesplitst. Dat kunnen we niet doen.

Maar als de Britten zouden besluiten, dat is heel erg klein, dat ze bij nader inzien bij de Europese Unie willen blijven, hang ik gelijk de vlag uit. Zij zijn en blijven welkom als lid van deze familie.

Zij hebben in de afgelopen 40 jaar samen met ons de Europese Unie vormgegeven. Zij hebben daarin waardevolle bijdragen aangeleverd. Zij hebben soms geremd. Maar soms hadden ze gelijk om te remmen. Ze hadden soms ook ongelijk, maar dat geldt voor iedereen. Maar uiteindelijk kwamen we altijd tot compromissen die werkbaar waren.

En ik wil dit zo nadrukkelijk zeggen, omdat als iets onze samenlevingen bedreigt, dan is het die politiek die gebaseerd is op het uitsluiten van de anderen. Om te zeggen: “Mijn politieke tegenstander is niet meer mijn tegenstander, maar mijn vijand! Daar praat ik niet meer mee. Die zie ik niet meer. En als die niet meer doen wat ik wil, dan vergeet ik hem helemaal.” In de context waarin de politieke tegenstander tot een vijand wordt gemaakt, is een compromis een nederlaag. Terwijl wij weten als sociaaldemocraten dat een samenleving die zo divers is als de onze, alleen maar vooruitkomt op basis van compromissen. Op basis van met elkaar rekeninghouden en samen oplossingen vinden. Dat is geen nederlaag, dat is een overwinning!

En overal zie je diezelfde bewegingen. Of het nou de regeringspartij in Polen is, de regeringspartij in Hongarije is, een van de regeringspartijen, misschien wel alle twee in Italië, en sommige andere bewegingen, altijd is de andere de vijand waar je geen zaken mee kan doen, die je moet uitsluiten.

En wat kunnen deze nationalisten ontzettend goed? Dingen kapot maken! Dat kunnen ze ontzettend goed. Als een losgeslagen kleuter, speelgoed kapot maken. Wat ze niet kunnen, is dingen maken, dingen voor elkaar krijgen. En vroeg of laat, zal de bevolking dat ook zien. En wat is dan de methode? Dan is de methode: “Ja, dat ligt niet aan ons. Dat ligt aan Brussel, of dat ligt aan de moslims, of dat ligt aan de joden, of het ligt aan de homo’s. Ze vinden altijd wel iemand die ze de schuld kunnen geven.

En een politiek dat gebaseerd is op dat principe, sluiten anderen uit en het is altijd de schuld van een ander. Die politiek die kennen wij in de Europese geschiedenis. En die is gedoemd te leiden tot ongelukken. Die wijzen wij als sociaaldemocraten ten principalen af!

Partijgenoten, ik ben optimistisch over de mogelijkheden mensen daarvan te overtuigen. Wij wijzen die politiek af. Maar wij zullen nooit en nimmer de mensen afwijzen die denken, via deze politiek hun idealen te kunnen realiseren. Die mensen blijven onze mensen, ook als ze vandaag niet op ons stemmen en hopelijk kunnen wij ze met plannen confronteren, zodat wij weer terugkomen naar ons.

Dat is de essentie van sociaaldemocratische politiek. Het overbruggen van verschillen en het opkomen voor de gemeenschap als geheel. Ervoor zorgen dat niemand tussen de wielen komt. Ervoor zorgen dat ook op Europese schaal we met elkaar rekening houden.

Kijk eens even naar de uitdagingen waar we voor staan. Klimaatverandering. Een Amerikaanse president, de eerste in de naoorlogse geschiedenis, die oprecht schijnt te denken dat een verdeeld en zwak Europa beter voor de Verenigde Staten is dan een degelijk en sterk Europa. Hoe dom kun je zijn!

In die zin heeft hij dezelfde agenda als de Russische president. Dat is een agenda waarvan men uitgaat: “Wij worden er beter van als Europeanen zwak en verdeeld zijn.”

Ik geloof niet in dat soort tegenstellingen. Internationale politiek is niet een zogenaamd game, is niet een transactie waarbij je een flatgebouw neerzet. Internationale politiek is ruimte geven aan iedereen, respect hebben voor ieders verschillen. Maar wel opkomen voor jouw waarden en ervoor zorgen dat jouw vorm van samenleving een toekomst heeft.

En als je ziet wat de uitdaging is die uit Amerika komt, uit Rusland. Als je ziet hoe China probeert de wereld steeds meer naar zijn hand te zetten. Als je ziet hoe groot de uitdaging is van de klimaatverandering. Als je ziet hoe groot de uitdaging is van het migratieprobleem. Dan is er toch maar een ding dat wij als Europeanen kunnen doen. En dat is samen te werken met andere Europeanen om al die uitdagingen van positieve antwoorden te voorzien. Dat is de enige manier vooruit.

De aantrekkelijkheid van veel van deze nationalistische bewegingen in Europa, heeft ermee te maken met het feit dat men teleurgesteld is in ons. Teleurgesteld is in een politiek die er niet voldoende toe heeft geleid dat iedereen het gevoel heeft een eerlijk aandeel in de samenleving te hebben.

En dan is de propositie van de nationalisten is: “Wij voeren jullie terug naar een glorieus verleden.” En in dat verleden zit onze toekomst. Een verleden waarbij de witte man nog gewoon de baas was, de vrouw gewoon nog achter de aanrecht stond en de hele wereld zich hekelde aan de wensen van een kleine Europese groep. Als die wereld al heeft bestaan, dan heeft die toch vanuit onze sociaaldemocratische traditie weinig goeds te bieden.

Wij zijn een van de langst bestaande politieke bewegingen in de westerse wereld. 150 jaar sociaal. Maar de essentie van sociale democratie, voorwaarts is niet vergeten. Niet vergeten betekent je geschiedenis kennen. Want als je die niet kent, dan kunnen de nationalisten je van alles wijsmaken. Dat er inderdaad zo’n glorieus verleden was. Het betekent ook jezelf niet opsluiten in je geschiedenis, want dan ga je niet meer voorwaarts.

Jean Jaurès die zei ooit een keer: “Het is door naar de zee te stromen, dat de rivier trouw blijft aan haar bron”. En dat is de essentie van sociaaldemocratie. Wij moeten de toekomst vormgeven, niet het verleden!

Wij krijgen alleen maar mandaat voor het vormgeven van die toekomst, als iedereen er voor zichzelf daar een eerlijk aandeel inziet. Zo zie ik ook duurzaamheid. Zo zie ik ook klimaatakkoorden. Ik geloof er niks van dat mensen dit afwijzen, omdat ze niet weten dat er transformatie nodig is. Mensen weten donders goed dat het moet.

Maar niet alleen in Nederland. Kijk maar naar de gele hesjes in Frankrijk. Niet alleen in Nederland. Niet alleen in Frankrijk. In heel veel landen wijzen mensen dingen af als ze het gevoel hebben, dat het aandeel dat gevraagd wordt niet eerlijk is. En zolang het bedrijfsleven niet op eerlijke manier ook wordt belast en de burger ziet dat zij of hij wel die lasten draagt, zal die burger dat afwijzen.

En ik ben dus niet van dit schoolsysteem: ‘Omdat men het niet lust op dit moment moeten we het niet doen’. Of moeten we het vertragen zoals Frits Bolkestein het beschreef. En we moeten ook niet de illusie hebben dat Nederland het beste jongentje van de klas… overigens altijd over jongens, maar goed. Op veel domeinen loopt Nederland achter in Europa met verduurzaming. Wij hebben een hele grote inhaalslag te maken. En als we die inhaalslag willen maken, moeten we iedereen daarin mee kunnen nemen. En daarom zeg ik, als je naar duurzaamheid kijkt, zetten wij als sociaaldemocraten sociale duurzaamheid voorop. Want met sociale duurzaamheid krijgen we ook de grootst mogelijk groep mensen mee in al die andere duurzaamheidskwesties.

Overigens zeg ik tegen Mark Rutte: Bij de Partij van de Arbeid drinken we liever rode wijn.

Wat bedoel ik met die sociale duurzaamheid? Daar bedoel ik mee, dat we voor eens en altijd vastleggen in Europa dat de 16-jarige jongen met een rugzak op zijn rug geen ondernemer is als die pizza bij iemand thuis bezorgt. Dat die er ook recht op heeft dat als hij valt, dat hij beschermd wordt. Dat hij er ook recht op heeft dat hij als een gewone werknemer wordt gezien. Daar hebben de rechters nu in Nederland een stokje voor gestoken, maar dat is in Europa nog lang niet iedereen. Dat moeten we gaan doen. Ik wil ook dat er een minimumloon komt in Europa. Dat is niet overal hetzelfde minimumloon, maar gerelateerd aan het modaal daarop. Overal! Waarom? Omdat je dan niet meer mensen voor €2 per uur kan laten werken. Nergens meer in Europa.

Ik zei vooraf al dat de nationalistische bewegingen ons willen terugvoeren naar het verleden. Wie zijn daarvan de grootste slachtoffers? Twee groepen.

Vrouwen? Uiteraard. Ze mogen misschien nog net hun stemrecht houden, maar dan houdt het ook wel op.

Ik hoop dat net als in de Verenigde Staten, eindelijk breed in Europa, het besef doordringt dat de eerste en belangrijkste slachtoffers van dit neoconservatieve denken, deels nationalistische denken, de vrouwen in onze samenleving zullen zijn. Dat moeten we ons goed realiseren. En daarom hebben we dringend behoefte aan: Het versnelt afbouwen van het salarisverschil dat er nog steeds is tussen mannen en vrouwen.

Ik wil ervoor zorgen samen met een stel centralistische vrienden van het Europese parlement dat tegen het einde van dit mandaat of het volgende mandaat van het Europese parlement, het verschil weg is! Het verschil tussen mannen en vrouwen in Europa is 40%, dames en heren. 40%! Onaanvaardbaar!

Heeft te maken met allerlei breuken in de loopbaanopbouw. Heeft te maken met het feit dat de lusten en lasten van beiden niet eerlijk worden verdeeld.

Ik wil dat we veel verder gaan met ouderschapsverlof. Ik wil dat er zorgverlof komt in Europa. Voor iedereen. Als ik een ding heb gezien bij jonge vaders en jonge mannen, ze applaudisseren bij de gedachte dat ze ook meer papa kunnen zijn dan in het verleden. En dat is goed voor mannen en goed voor vrouwen.

Ik wil ook een dringend actieplan om geweld tegen vrouwen te bestrijden. Er is ontzettend veel geweld tegen vrouwen. Sommige lidstaten van de Europese Unie gebruiken allerlei valse argumenten, om de Istanbul conferentie, die bedoeld is om geweld tegen vrouwen uit te bannen, niet te laten passeren. Onaanvaardbaar! Geweld tegen vrouwen, of het nu seksueel geweld is, of alleen fysiek geweld, deze is gebaseerd op de uitoefening van macht. Het is een machtsinstrument, en die macht moet worden verbroken. Gelijkheid tussen mannen en vrouwen bestaat alleen als de macht, de fysieke macht van mannen, niet wordt misbruikt om vrouwen er onder te houden. Juist de man die dat doet, moet daar hard voor gestraft worden. Dat is de belofte die ik maak! Het laatst dat ook moet worden verbroken.

Ik wil dat er met spoed wordt gewerkt aan wetgeving. We hebben het op een vriendelijke manier geprobeerd. We hebben ze het zelf laten proberen te doen. Ze hebben het niet gedaan. Dan moet het maar wettelijk worden vastgelegd hoeveel vrouwen er in het board zitten van grote bedrijven. Die diversiteit, die gelijkheid moet nu worden afgedwongen. We hebben geen tijd te verliezen. We kunnen niet 50% van onze denkkracht in de keuken laten staan. Onaanvaardbaar!

Stel dat vrouwen zich doorgrond raken van wat we net zeggen – ik denk dat we op het punt staan in Europa dat dat gaat gebeuren – en ze nemen de moeite om bij de twee volgende verkiezingen naar de stembus te gaan. Dan zullen we dat laten zien in de uitslag. Dat zal een enorm effect hebben op de uitslag.

De tweede groep waar ik mij zorgen voor maak, en die ik ook zo graag zou willen mobiliseren staat achter me. En ik vind het de mooiste rol van mijn werk. Dat geeft mij kracht, en het geeft mij energie, dat zoveel jonge mensen achter mij staan.

Ik zeg tegen iedereen van mijn leeftijd, iets ouder, iets jonger want daar zijn er ook nog wel wat van in de zaal, tegen iedereen zeg ik: Realiseer je dat dit de eerste verkiezingen zijn waarin mensen mogen stemmen die in dit millennium geboren zijn. En tegen mensen die in dit millennium geboren zijn, zeg ik: Realiseer je, als je de kans laat lopen om te gaan stemmen, dat er mensen zijn uit het vorige millennium die bepalen wat er komen gaat.

Realiseer je dat je stem dus net zoiets is als je beltegoed, dat geef je ook niet aan een ander. Want een ander kan er wel in jouw naam gebruik van maken, maar misschien niet in jouw belang. Realiseer je wat er voor jou op het spel staat. Je toekomst. En als wij als beweging, vanuit onze traditie, vanuit onze achtergrond, in de gaten hebben dat waar wij het nu over hebben de toekomst is van onze kinderen en kleinkinderen, en dat wij bij de verduurzaming, bij internationale veiligheid, bij sociale eerlijkheid, bij de rechtstaat, bij de rechten van minderheden, dat we dat allemaal doen omdat we een samenleving willen achterlaten die beter is dan de huidige. En we doen dat ook met degene die straks eigenaar zijn van die samenleving. We maken Nederland beter, we maken Europa beter. Ik wil op een ding afsluiten. En sorry dat het zo lang duurt, maar ik heb behoefte om wat te zeggen.

Als iets ons definieert als Europeanen, dan zijn het onze waarden. Als iets ons als Europeanen heeft achtervolgd in ons geschiedenis, dan is het als we het zicht op onze waarden kwijtraken.

Als iets mij heeft geleerd dat goed en kwaad in ieder mens besloten is, en dat het een keuze van ons individuen en samenleving is om dat goed of kwaad voorop te stellen, dat is de Europese geschiedenis. Ik zal zeggen de laatste 150 jaar.

Ik ga volgende week naar Auschwitz. En dan ga ik de plek zoeken waarin de agenten van een zeer ontwikkeld volk er geen enkel probleem mee hadden om medemensen, op industriële wijze uit te roeien. Dat ontstaat niet van vandaag op morgen. Er is een heel proces aan vooraf gegaan. Een proces dat iedere keer een beetje menselijkheid van een ander mens afpakt. Hitler deed dat tussen 1933, toen hij aan de macht kwam, en 1938, bij de Kristallnacht. Toen wist hij, toen dat lukte, nu heb ik de Joden de menselijkheid zover afgepakt, dat ik ze kan gaan uitroeien.

Ik weet dat ik op een heel hard punt eindig. Maar ik heb ook in de afgelopen jaren in de Europese Commissie in het afhandelen van de vluchtelingencrisis gemerkt dat als wij Europeanen het zicht houden op de medemenselijkheid van de vluchtelingen en de migranten, ook als die niet recht hebben op asiel, dan vinden we een oplossing voor dit probleem. Nemen wij echter, uit angst voor onze eigen toekomst, uit angst dat wij te omspoelt worden, of dat wij ons identiteit wordt afgepakt, iedere keer een klein beetje menselijkheid van de medemens af, dan vroeg of laat kan hun lot ons niets meer interesseren. Zover mogen wij het als Europeanen nooit laten komen.

Solidariteit is essentieel bij het oplossen van dit probleem voor onze toekomst. Want het ontnemen van de menselijkheid van een ander gaat ten koste van het verliezen van een stukje van je eigen menselijkheid. Dat wil ik niet voor ons, niet voor onze kinderen en ook niet voor onze kleinkinderen. Daar zal de Partij van de Arbeid altijd voor blijven strijden!