Central European University: heeft Orbán zijn hand overspeeld?

Het begint erop te lijken dat de Hongaarse regering serieus in de problemen zit. Vorige week keurde het parlement een aanpassing van de wet op het hoger onderwijs goed. Dit amendement behelst dat, als een onderwijsinstelling gefinancierd wordt vanuit het buitenland, deze instelling ook een vestiging in het buitenland moet hebben. Afgelopen maandag, 10 april 2017, bekrachtigde president Áder de wetswijziging, ondanks hevige protesten. De afgelopen weken waren er diverse demonstraties, die een steeds grotere omvang kregen.

Waarom deze “Lex CEU”? (Betogers zeggen: “Lesz CEU”, er zal een CEU zijn!)

Op het eerste gezicht lijkt deze wetswijziging onschuldig. Bij nadere beschouwing blijkt de wet echter de zoveelste stap te zijn in het inperken van democratische vrijheden. Sinds Fidesz in 2010 met tweederde meerderheid kan regeren en dus vrij spel heeft, zijn de media aan banden gelegd en is de macht van het Constitutionele Hof ingeperkt. De regering beschouwt deze actie als een onderdeel van de “kruistocht” tegen een liberale, democratische kijk op de wereld. Voor premier Orbán verpersoonlijkt George Soros deze visie. George Soros, een Hongaar, in 1930 geboren in Budapest, overleefde als Joodse jongen de Tweede Wereldoorlog, maar week na de oorlog, toen de Russen Hongarije bezetten, uit naar het Westen. Door speculeren heeft hij een enorm vermogen verworven, dat hij inzet voor het bevorderen van democratische ontwikkelingen in Oost-Europa. Hij is een groot voorstander van een “open society”. Na de Wende richtte hij in 1992 in Budapest de Central European University op. In de afgelopen 25 jaar heeft de CEU zich ontwikkeld tot een vooraanstaand instituut, waar veel jonge Oost-Europese intellectuelen zich hebben kunnen ontwikkelen.

Orbán heeft niet veel op met liberalisme, democratie of de civic society. Hij pleit juist voor “illiberale” staat. Daarom moet het liberalisme, evenals bijvoorbeeld de migrantenstroom trouwens,  gestopt worden aan de grenzen. Niet-gouvernementele organisaties, zeker als zij buitenlandse financiering ontvangen, zijn daarom ook verdacht: zij bemoeien zich teveel met o.a. het migrantenvraagstuk en kunnen eveneens maatregelen verwachten.

Minder fraai geformuleerd: in de ogen van “A Viktor” (“de Viktor”) vertegenwoordigt Soros de belangen van de “global capitalists”. Lees: het Joodse wereldkapitalisme. Soros zou zich via zijn universiteit mengen in binnenlandse aangelegenheden en louter buitenlandse belangen vertegenwoordigen. Soros krijgt belachelijke beschuldigingen te horen: zo zou hij bijvoorbeeld de vliegtickets van buitenlandse demonstranten betalen. En de CEU zou via zijn graduates landen langs de migratie-route destabiliseren. Dat de Hongaarse regering bij belangrijke nationale feestdagen bussen vol brave Polen laat komen om mee te lopen in een “vredesmars”, wordt voor het gemak vergeten.

Binnenlandse reacties

De afgelopen jaren is er veel gedemonstreerd, maar de omvang en het karakter van deze demonstraties zijn feller. Alsof opeens duidelijk is waar het echt om gaat: een democratisch en vrij Hongarije. De leus “Ruszkik haza” (“Russen naar huis”), ontstaan tijdens de opstand van 1956, is weer te zien en te horen, dit keer refererend aan de goede contacten van het regime met Poetin. De regering lijkt op een harde confrontatie uit te zijn. Er is steeds enorm veel oproerpolitie op de been en onder de demonstranten bevinden zich “stillen” die graag provoceren, in de hoop dat het tot arrestaties komt.

In het parlement zien we dat de extreem-rechtse partij Jobbik, die zich bij de stemming over het wetsvoorstel onthouden heeft,  zich nu met het verdeelde links sterk maakt voor een verzoek om herziening bij het Constitutioneel Hof. Dit Hof telt vooral Fidesz-getrouwen, dus of dit iets oplevert?

Buitenlandse reacties

Eindelijk laat ook “Europa”, waar zoveel demonstranten hulp van verwachten, iets van zich horen. Frans Timmermans gaat bekijken of het wetsvoorstel compatibel is met het vrij verkeer van diensten en de vrijheid van vestiging waar de EU- wetgeving Hongarije toe verplicht.

Het gaat hier om meer dan de academische vrijheid, zoveel is duidelijk. De EU lijkt deze aanval op de CEU als een welkome opening te zien om Orbán c.s. duidelijk te maken dat hij niet straffeloos zijn gang kan gaan.

Door Antje Koelewijn, PvdA Buitenlandreporter