Een activist word je niet, dat ben je. Daar zijn PvdA-Kamerlid Lilianne Ploumen en de Malawische activiste Tikhala Itaye het snel over eens. Allebei maakten ze zich als klein meisje al druk om de wereld om zich heen. En allebei komen ze al van jongs af aan op voor de wereldwijde rechten van meisjes en vrouwen. Nu zijn ze verbonden in hun werk voor SheDecides. Hoe kwam dit tot stand? En wat zijn ze allemaal nog van plan? Een gesprek met de activistes op de Afrikadag in Amsterdam.
Hoe kwamen jullie in het vak ‘activisme’ terecht?
Tikhala: “Ik ben in Malawi opgevoed door mijn vader. Hij ging naar zijn werk, bracht geld thuis voor het eten en dat was alles wat ik van hem zag. De meisjes kookten en maakten schoon, terwijl mijn broer niks hoefde te doen. Ook op school werd ik anders behandeld dan jongens. Vrouwen bespreken zoiets wel met elkaar, maar bijna niet in het openbaar. Daarom richtte ik als rechtenstudente in Namibië een organisatie op met twee vriendinnen, om ons wél uit te spreken over deze kwesties. We organiseerden al snel een grote mars rondom geweld tegen vrouwen. We werden bijna gearresteerd, maar we werden wel opeens serieuzer genomen.” Lilianne: “Ik had het geluk mijn activisme te kunnen integreren in mijn werk bij bijvoorbeeld MamaCash en Cordaid, maar ook als minister van Ontwikkelingssamenwerking en Buitenlandse Handel. Als minister had ik direct contact met regeringsleiders en ministers. Toch vond ik het ook altijd belangrijk om contact te houden met lokale activisten in de landen die ik bezocht.”
Wat maakt activisme effectief?
Tikhala: “Als voorzitter van een groot jongerennetwerk, AfriYAN, kwam ik erachter dat veel verandering plaatsvindt achter gesloten deuren. Door de dialoog aan te gaan met organisaties als de Verenigde Naties en de Afrikaanse Unie kregen we veel voor elkaar. Een persoonlijk gesprek aangaan is veel effectiever dan scholen in brand steken of schreeuwen op straat.” Maar, voegt Lilianne toe: “Ik ben misschien ouderwets, maar volgens mij is het ook nog altijd belangrijk om de straat op te gaan en zichtbaar te zijn. Kijk maar naar de women’s marches in de VS. En sociale media spelen natuurlijk een rol tegenwoordig. De #metoo-beweging was niet de eerste keer dat vrouwen zich uitspraken tegen seksuele intimidatie, maar nu ging het de hele wereld over.” In Malawi kaart Tikhala veel onderwerpen aan in haar eigen tv-show: “Zeventig procent van de Malawische bevolking is onder de 35. Ik probeer mensen bewust te maken van jongerenproblemen, maar ook oplossingen te bieden. We wachten te vaak op anderen om problemen op te lossen, terwijl we het ook gewoon zelf kunnen doen. Dat gevoel wil ik aanwakkeren in jongeren.”
Lilianne, jij wordt ook wel de ‘moeder van SheDecides’ genoemd. Hoe is dit ontstaan?
“Tijdens mijn ministerschap besloot president Trump de Amerikaanse financiering van organisaties die vrouwen helpen bij abortus te beëindigen. Ik wist dat dit gelijk impact zou hebben op heel veel meisjes en vrouwen, dus wilde onmiddellijk een fonds starten. Binnen een dag presenteerden we ons idee en vijf weken later organiseerden we een conferentie waar vijftig landen aanwezig waren. Niet alleen westerse landen maar ook bijvoorbeeld Afghanistan, Tsjaad en Vietnam. SheDecides is nu een beweging waar iedereen zich bij kan aansluiten.” Tikhala was vanaf de eerste bijeenkomst betrokken: “Het was zo inspirerend om te zien hoe eensgezind iedereen was. Deze energie en solidariteit waren precies wat we nodig hadden in onze eigen beweging. SheDecides legt ons niks op: we werken op gelijke voet samen aan hetzelfde wereldwijde doel. En elk land kan zelf bepalen wat daar de meest brandende kwesties zijn op het gebied van vrouwenrechten. Dat is precies hoe de internationale gemeenschap altijd zou moeten werken.”
In 2017 haalde SheDecides 400 miljoen euro op. Dat is niet vanzelfsprekend weer zo in 2018. Lilianne: “Het wordt nog heel lastig om weer zoveel geld op te halen. Maar goed, dat dacht ik vorig jaar ook. Ik sprak in Kenia een meisje dat als zestienjarige zwanger was geraakt. Zij kon abortus plegen en informatie krijgen in een kliniek. Als die kliniek er niet geweest was, was ze misschien wel in een steegje geëindigd. Daarom is dit zo belangrijk. Teken dus ook ons manifest op SheDecides.com.”
Hebben jullie advies voor mensen die ook activist willen worden?
Lilianne: “Ga ervoor, gewoon doen!” Dat vindt Tikhala ook: “Dat hebben wij allebei altijd gedaan. Wees niet onwetend als je een probleem ziet, maar doe er wat aan. Don’t complain, go campaign.”
Foto: Emmy de Graaf
