Positieve voorbeelden en ideeën over migratie naar Europa

Op 24 november vond in het Zweedse Malmö een bijeenkomst plaats van het PES Migration & Integration Network. Migratiestromen nemen wereldwijd nog steeds toe, zo ook in Europa. Oorlog, instabiliteit en armoede maakt dat er, sinds de Tweede Wereldoorlog, meer mensen dan ooit op weg zijn naar een nieuw leven in een nieuw land.

Het is niet toevallig dat deze PES meeting in Malmö plaatsvond; dit is namelijk een van de Europese steden met de grootste diversiteit aan nationaliteiten. Een stad die dus al jaren bekend is met de uitdagingen en kansen die migratie met zich mee brengt.

Een verenigd en solidair Europa is weliswaar een ideaalbeeld waarnaar gestreefd wordt, maar op het gebied van migratie zijn we daar nog lang niet. Dit bleek al uit de rondgang van deelnemers, waarin eenieder een reflectie gaf op de manier waarop hun lidstaat het afgelopen anderhalf jaar de vluchtelingencrisis tegemoet is getreden. Zowel praktisch als visionair bestaan er grote verschillen tussen de lidstaten, maar soms ook binnen de sociaal democratische partijen.

De focus van de bijeenkomst lag echter op de uitwisseling van succesvolle migratie en integratie strategieën en projecten. Carina Ohlsson, co-chair van het PES migratie netwerk, trapte af met een positief beeld van het integratie beleid in Zweden. ‘Zweden staat er goed voor, zelfs beter dan ooit.’, aldus Ohlsson. ‘Alle welvaartscijfers stijgen en de werkloosheid daalt. Juist in de jaren waarin er zeer veel vluchtelingen binnen zijn gekomen. Wij hebben migranten daarnaast ook nódig om de vergrijzing van onze samenleving op te kunnen vangen.’ Deze benadering en uitleg van migratie creëert draagvlak voor een ruimhartig integratie beleid.

Katarina Berggren, Deputy Secretary General van de Zweedse sociaal democraten en voormalig burgemeester van Botkyrk, vertelde over haar ‘practice what you preach’ aanpak. Zo moet 30% van de lokale bestuurders een niet-Zweedse achtergrond hebben, om sociale cohesie te bevorderen. Zweden heeft, zo stelt Berggren, in de nabije toekomst 500.000 mensen nodig in de gezondheidszorg. Daarom zette ze programma’s op om migranten (zowel asiel als regulier) in een fast-track om te scholen tot het soort medisch personeel waar concreet behoefte aan is. Een soortgelijk initiatief, ‘Hotell-talangerna’, bezochten we in de middag. Het bedrijfsleven van Malmö zocht personeel in bepaalde sectoren zoals de hotellerie, en de organisatie ontwikkelde zodoende vraag gestuurde omscholingstrajecten. Na twee jaar bleek 95% een betaalde baan te hebben.

De kracht om te komen tot werkbare integratie strategieën moet komen van de sociaal democraten, daarover bestond – uiteraard! – geen twijfel. Er zouden meer best practices uitgewisseld moeten worden, want crisis situaties leveren ook juist vaak creatieve oplossingen. Zoals de ontwikkeling van speciale gezondheidscentra voor asielzoekers, waar medewerkers gespecialiseerd zijn in PTSS als gevolg van oorlogservaringen of vlucht problematiek. Of mobiele trauma teams, bestaande uit een welzijnsmedewerker en een psychiater, die gezinnen bezoeken. Op het gebied van mentale gezondheidszorg als instrument voor integratie en zelf ontplooiing kan Nederland wellicht nog de nodige stappen zetten.

Deze positieve initiatieven staan echter in schril contrast met de bittere realiteit in Griekenland. Kostas Triantafyllos, asieladvocaat uit Griekenland, schetste een alarmerend beeld. Hij werkt met name op Chios en constateert, buiten de schrijnende verhalen van te veel migranten in te kleine kampen, ook escalatie tussen de verschillende nationaliteiten. Er is een tekort aan Europese asielexperts, die een versnelling in relocatie teweeg kunnen brengen. Hij benadrukt dat het voor rust en draagvlak van zeer groot belang is om ook oog te houden voor de eilandbewoners. ‘De vluchtelingencrisis heeft laten zien dat solidariteit in de menselijke natuur zit. Grieken gaven alles af aan hen die in bootjes de stranden wisten te bereiken. Tegelijkertijd hebben zij vaak hun hele inkomstenbron zien verdwijnen. De Griekse overheid moet daarom evengoed aandacht hebben voor dat andere leed.’, aldus Triantafyllos.

De afgevaardigde uit Hongarije ziet de succesvolle integratie projecten evengoed met lede ogen aan; Hongarije heeft weinig vluchtelingen maar des te meer uitingen van haat en angst. ‘Iedereen die geen Orbán aanhanger is,  heeft het momenteel zwaar in Hongarije’, aldus Harangozó.

Xenofobie is ook andere landen niet vreemd. Er werd gedurende de dag dus ook gesproken over de staat van de sociaal democratische partijen in Europa. Wat is ons antwoord op het populisme, wat kunnen we van elkaar leren en hoe versterken we elkaar? In Duitsland zijn twee tegengestelde trends zichtbaar, die vergelijkbaar zijn met de ontwikkeling in andere lidstaten. Enerzijds de mobilisatie van maatschappelijk middenveld en anderzijds de mobilisatie van xenofobie. Om het te winnen van de xenofobie is het cruciaal om het narratief weer naar ons toe te trekken.

De ‘triangle of mistrust’ – bestaande uit liefde voor het eigen land, afkeer van Europa en afkeer van buitenlanders – moet worden doorbroken. Dat is de taak die de sociaal democratie op zich moet nemen. Met sociaal democratische politici voorop.

Geschreven door: Lenna Vromans

Beleidsmedewerker Asiel en Migratie voor de PvdA Tweede Kamerfractie