Mélenchon, Hamon, Macron, Fillon ou Le Pen: Qui devient le prochain président de la republique française?

Op zondag 23 april gaan de Fransen naar de stembus om te bepalen welke twee kandidaten het tegen elkaar mogen opnemen in de race naar het Élysée.  Nu kun je denken hoe belangrijk is deze verkiezing nu eigenlijk? Frankrijk lijkt al jaren de zieke man van Europa die krampachtig probeert haar rol als grootmacht in de wereld overeind wil houden. Het land kampt met grote economische en sociale problemen, waardoor het nog moeilijk hard te maken is dat er sprake is van liberté, égalité en fraternité. Zo is de werkloosheid nog steeds hoog, de staatsschuld daalt niet, jongeren hebben weinig kansen op de vastgeroeste arbeidsmarkt, de problematiek in de banlieus van de grote steden blijft onopgelost en het antwoord op de terroristische aanslagen blijft beperkt tot repressie. Ondertussen heeft Duitsland, lees Merkel, in de afgelopen jaren duidelijk de leiding heeft genomen in Europa. Dit beeld werd nog eens extra bevestigd door het imago van huidig president François Hollande. Marine Le Pen noemde hem al gekscherend de vice-bondskanselier omdat hij als het hulpje van Angela Merkel zou fungeren.  Dus die Franse presidentsverkiezingen zijn niet meer dan een onbelangrijk voorprogramma van de Duitse parlementsverkiezingen in september, want daar wordt bepaald wie de leider van Europa zal zijn in de komende jaren. Echter wie denkt dat Frankrijk zich zo makkelijk aan de kant laat zetten, onderschat haar.

Frankrijk is het land waar de revolutie is uitgevonden waardoor veranderingen vaak met grote schokgolven plaatsvinden. Wie zegt dat het niet mogelijk is dat er nu weer een schokgolf door het land zal gaan, die ervoor zorgt dat Frankrijk met hernieuwd zelfvertrouwen de toekomst en de wereld tegemoet treedt. De belangrijkste kandidaten voor het presidentschap Mélenchon, Hamon, Macron, Fillon en Le Pen beloven in ieder geval al een grote breuk met het verleden en willen er allemaal voor zorgen dat Frankrijk haar grandeur terugkrijgt. Nu schuwen Franse politici nooit grote woorden, maar de eerste breuk is al zichtbaar. Marine Le Pen van het extreem nationalistische Front National lijkt nu al verzekerd van een plaats in de tweede ronde van de verkiezingen en dat wordt ook normaal gevonden. Wie had dat 15 jaar geleden kunnen denken, toen er sprake was van een grote verontwaardiging, de vader van Marine, Jean-Marie Le Pen, had onverwacht de tweede rond gehaald en nam het op tegen zittend president Chirac. Naast Marine Le Pen lijkt de liberale centrum kandidaat, Emmanuel Macron, de tweede ronde te halen. Dit is eveneens verassend, want in Frankrijk bestond het politieke midden tot voorkort uit een woestijn met een paar verdwaalde politici. In Frankrijk waren er twee smaken links of rechts, punt. Dit betekende dat eigenlijk bij elke presidentsverkiezing eigenlijk van tevoren al vaststond dat er in de tweede ronde een kandidaat van de socialisten (o.a. François Mitterrand, Ségolène Royal en François Hollande) tegenover een kandidaat van de republikeinen (o.a. de Gaulle, Chirac en Sarkozy) zou staan. Nu zijn de kandidaten van deze twee ‘oude’ politieke stromingen niet meer in staat om het Franse electoraat tussen hen te verdelen. Benoit Hamon, de socialist, sleept het presidentschap van zijn partijgenoot Hollande met zich mee en is daardoor weinig geloofwaardig. François Fillon, de republikein en oud-premier onder Sarkozy, is zijn degelijke imago en zijn geloofwaardigheid volledig verloren door het schandaal rondom de spookbanen die hij voor zijn vrouw en zonen zou hebben gecreëerd.  Hierdoor is er alle ruimte voor een politieke revolutie.

Macron en Le Pen zetten zich nu hard tegen elkaar af in debatten en maken duidelijk dat zij de enige zijn die de ander kan verhinderen om president te worden. Liberaal, pro-Europees en netjes/elitair tegenover nationalistisch, anti-Europees en volks. Open grenzen, flexibelere arbeidsmarkt, open economie en veel investeringen in onderwijs tegenover grenzen dicht, protectionisme en streng veiligheidsbeleid. Het is een duidelijke keuze, maar tegelijkertijd ook een die er niet voor zorgt dat de scheidslijnen die dwars door de Franse samenleving lopen worden overbrugd. Maar dat is niet verwonderlijk in een land waar de woorden polderen en compromis niet in het politieke woordenboek voorkomen. Je vecht of je staakt totdat je je zin krijgt en anders zorg je ervoor dat er niets gebeurt. Veranderingen maak je mogelijk door kleine of grote revoluties, niet door eindeloos te praten. Dit is gegeneraliseerd, maar wel een van de oorzaken waarom veranderingen zo moeilijk van de grond komen in Frankrijk. Hier zal een toekomstig president Macron of een president Le Pen ook keihard mee geconfronteerd worden. Temeer nog omdat geen van hen waarschijnlijk in staat is om een meerderheid in het parlement te veroveren, tijdens de parlementsverkiezingen die zullen plaatsvinden na de presidentsverkiezingen. Ze zullen dus op zoek moeten naar steun bij andere partijen om zo hun hervormingen in gang te zetten. Misschien kunnen ze langs gaan bij Mark Rutte, professional in het meerderheden zoeken.

Maar is het dan al helemaal een uitgemaakte zaak dat het Macron of Le Pen wordt? Nee, peilingen zijn in de afgelopen jaren niet heel betrouwbaar gebleken, zie Trump, zie de Brexit.  Sinds het verkiezingsdebat van 4 april is de extreem-linkse Jean-Luc Mélenchon aan een opmars bezig. Hij pleit voor hogere belastingen voor de rijken, pensioenleeftijd naar 60, verhoging van het minimumloon en bovenal een totaal nieuwe staatsinrichting waarbij de president veel minder macht krijgt dan nu het geval is. Fillon probeert ondertussen met alles wat hij in zich heeft zijn politieke carrière te redden, door Mélenchon en Le Pen weg te zetten als extremisten en Macron als een onervaren Hollande 2.0, omdat hij twee jaar heeft gediend als minister van economische zaken in de regering van Hollande.  Dus als Mélenchon of Fillon er toch in slaagt om de tweede ronde te halen, is dat een sensatie bovenop de sensatie die een duel tussen Macron en Le Pen nu al is.

De Franse presidentsverkiezingen zijn dus allesbehalve een onbelangrijke proloog van de Duitse verkiezingen later dit jaar. Wie er ook president wordt, hij of zij zal een stempel willen drukken op de Europese politiek van de komende jaren. Ten eerste om de Franse belangen veilig te stellen maar ook om ervoor te zorgen dat Frankrijk een rol op het wereldtoneel kan blijven spelen. De uitkomst is dus zeker ook relevant voor een land als Nederland. Aan de ene kant zal Le Pen de EU zoveel mogelijk willen ontmantelen evenals Mélenchon, om zo zonder buitenlandse bemoeienis te werken aan een glorieus Frankrijk. Aan de andere zal Macron en in mindere mate Fillon de EU juist willen versterken, zodat Europa, met Frankrijk en Duitsland voorop, een vuist kan maken in een wereld waarin de haantjes Trump, Poetin, Xi en Erdogan op dit moment een hoofdrol opeisen. Kortom ga er zondag 23 april en zondag 7 mei eens goed voor zitten, stof je school-Frans af en volg de uitkomsten van deze spannende élection presidentielle française de 2017.

Door Rick Jonker, PvdA Buitenlandreporter