De kracht van demonstraties aangetoond door Poolse vrouwen

Op 1 oktober verzamelden zich in Warschau meer dan twintigduizend betogers om zich uit te spreken tegen het plan voor een zeer strenge nieuwe abortus wet. De vrouwen waren gekleed in het zwart en velen legden ook hun werk neer. Ook in andere steden gingen enkele honderden betogers de straat op. In Warschau was ook een delegatie van PES Women aanwezig om de Poolse vrouwen te ondersteunen, en zij deden een oproep tot Europese solidariteit. Europarlementariër Maria Arena van de Belgische Parti Socialiste noemde de situatie erg zorgwekkend, en stelde ‘dat er voor sommige vrouwen een risico tot overlijden zou zijn indien de toegang tot abortus wordt geweigerd’.

Het protest had succes, want enkele dagen geleden werd het wetsvoorstel met een grote meerderheid weggestemd. Vlak na de demonstratie zei Jaroslaw Gowin, vicepremier en minister van wetenschap en hoger onderwijs in de conservatieve PiS-regering, al op de Poolse radio dat het verbod op abortus waarschijnlijk niet zou doorgaan. Hij zei over de duizenden vrouwen die de straat op zijn gegaan: ‘Zij hebben ons geleerd om nederig te zijn.’

De abortuswetgeving in Polen was al erg conservatief. Abortus werd alleen toegestaan wanneer er sprake was van verkrachting, incest, ernstige aandoeningen of wanneer de vrouw in levensgevaar zou komen door de zwangerschap of tijdens de bevalling. Volgens het nieuwe wetsvoorstel zou abortus in geen enkel geval meer worden toegestaan. In het geval van een illegale abortus zouden vrouwen en de betrokken artsen zelfs tot vijf jaar gevangenisstraf kunnen krijgen. Hierdoor werden de gezondheid en zelfbeschikking van vrouwen op het spel gezet.

Het wetsvoorstel volgde op een burgerinitiatief georganiseerd door de Foundation Pro Right to Life, gesteund door de Rooms-katholieke kerk, die hiervoor 460.000 handtekeningen hebben verzameld. Een tegeninitiatief, door de organisatie Save the Women heeft geen steun gekregen van het parlement. PvdA tweede kamerlid Marit Maij stelde dat de huidige Poolse regering de conservatieve katholieke kerk en de conservatieve rechtse politieke flank wilde paaien door de gezondheid van vrouwen op het spel te zetten. “Er werd zelfs gesuggereerd dat er meer Poolse baby’s moesten komen. De rechten van vrouwen worden nu het slachtoffer van deze politiek.” Ze stelde dat dit initiatief ook indruist tegen het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Polen stond al onder internationale druk om de abortuswetgeving niet verder aan te scherpen, vooral door de andere lidstaten van de Europese Unie. De conservatieve regering heeft de afgelopen jaren meer maatregelen genomen die hen op internationale kritiek kwamen te staan. Voorbeelden zijn de omstreden wetten die de macht van het constitutionele hof beperkten en de invloed van de regering op de omroepen en journalisten vergrootten. Begin dit jaar stuurde Frans Timmermans namens de Europese Commissie een brief aan de Poolse regering waarin werd gewaarschuwd dat deze wetten de rechtsstaat niet moeten uithollen. Polen vond de kritiek onrechtvaardig en ongegrond.

Het is daarom een belangrijk succes dat de Poolse vrouwen hiermee hebben geboekt. Marit Maij stelt dat het erg goed nieuws is. Niet alleen vanwege de abortuswetgeving, maar ook omdat er naar ze geluisterd is. Het toont aan dat de regering bereid is om niet alleen te luisteren, maar ook hun handelen aan te passen aan de wensen van de grote massa demonstranten. Dit is een stap in de goede richting.

Vera Djabali